"Ποίηση σημαίνει όνειρο και δεν υπάρχει εποχή δίχως όνειρα"
"Διανύουμε δύσκολους καιρούς. Ομως ποίηση σημαίνει όνειρο και δεν υπάρχει εποχή δίχως όνειρα". Αυτό επισημαίνει η Χανιώτισσα ποιήτρια, Γιώγια Σιώκου - Κοματσουλάκη, η έβδομη ποιητική συλλογή της οποίας, "Αρχαία μέλισσα", κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μετάφραση στα αγγλικά του David Connolly.
Οι «Διαδρομές» μίλησαν με τη Χανιώτισσα ποιήτρια για τη νέα της ποιητική συλλογή, τον ρόλο των πνευματικών ανθρώπων σε περιόδους κρίσης και την ποίηση που, όπως λέει η ίδια: «Είναι η πιο ανιδιοτελής ενασχόληση του ανθρώπου. Διότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει δίχως να ονειρεύεται. Και η ποίηση είναι το ταξίδι για το όνειρο».
Τι περιλαμβάνει η έβδομη ποιητική σας συλλογή «Αρχαία μέλισσα» που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μετάφραση στα αγγλικά του David Connolly;
Τριάντα χρόνια γράφοντας ποίηση, μαγικά ταξίδεψα στον χρόνο. Τρία διακριτά μέρη συγκροτούν την έβδομη δίγλωσση ποιητική μου συλλογή «Αρχαία μέλισσα», μετάφραση David Connolly, εκδόσεις Gutenberg και είναι αφιερωμένη στη μνήμη του αγαπημένου μου πατέρα, Εμμανουήλ Κοματσουλάκη. Θεματικά κυριαρχούν στο πρώτο μέρος ζητήματα κοινωνικής ευαισθησίας και υπαρξιακής αναζήτησης, όπως η μοναξιά των ανθρώπων στις πόλεις, τα παιδιά του τρίτου κόσμου δίχως σχολεία κ.ά. Στο δεύτερο μέρος κυριαρχούν θέματα οικολογικής αγωνίας, όπως οι πάγοι που λειώνουν, το τσουνάμι, οι πυρκαγιές κ.ά. Και στο τρίτο μέρος κορυφαία θέση έχουν ποιήματα για την Ακρόπολη, τη Βεργίνα, το Μεγάλο Αρσενάλι κ.ά.
Οι μεταφραστές είναι συνήθως οι αφανείς ήρωες των οποίων το έργο συνθλίβεται κάτω από το ειδικό βάρος του πρωτότυπου λογοτεχνικού έργου το οποίο υπηρετούν. Ο David Connolly, ο οποίος ανέλαβε τη μετάφραση της ποιητικής σας συλλογής, έχει βραβευθεί από τη Βρετανική Εταιρεία Συγγραφέων και το Βρετανικό Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης. Αποτελεί αυτό μια αναγνώριση του έργου σας;Ο David Connolly είναι ένας κορυφαίος μεταφραστής του αιώνα μας, μια διεθνής προσωπικότητα, αλλά συγχρόνως και ένας άνθρωπος σεμνός, που μου έκανε την εξαιρετική τιμή να μου δωρίσει τη μετάφραση των ποιημάτων μου στα αγγλικά, να μου προτείνει τον οίκο Gutenberg και να εκδώσουμε μαζί τη δίγλωσση αυτή ποιητική συλλογή.
Η συνάντησή σας με τον Γιάννη Ρίτσο το 1975 στάθηκε η αφορμή να ασχοληθείτε με τη λογοτεχνία. Εκλείπουν σήμερα ποιητές τέτοιου βεληνεκούς; Ποιος είναι ο ρόλος των πνευματικών ανθρώπων στη δύσκολη εποχή που διανύουμε;Το 1975 είχα την ευλογία να γνωρίσω τον γίγαντα της ποίησης, τον Γ. Ρίτσο. Του έδωσα χειρόγραφα και από τότε μέχρι που χάθηκε είχαμε αλληλογραφία και τηλεφωνική επικοινωνία, προσπαθώντας να με πείσει να ασχοληθώ με την ποίηση. Του αφιέρωσα τη δεύτερη ποιητική συλλογή «Αναπαράσταση του ανέφικτου». Σήμερα δεν υπάρχουν προσωπικότητες αυτής της μεγαλοσύνης και γενναιοδωρίας. Δυστυχώς ο 21ος αιώνας υπολείπεται του 20ού αιώνα και των προηγουμένων σε μεγάλες μορφές ποίησης. Ομως και στον αιώνα μας υπάρχουν ποιητές και ποιήτριες σημαντικοί. Ο ρόλος των πνευματικών ανθρώπων χαράχθηκε από τους τέσσερις μεγάλους ποιητές της αρχαιότητας Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη και Αριστοφάνη.
Υπήρξαν άλλοι ποιητές που επηρέασαν τη γραφή και την πορεία σας;Το 1995 παρουσιάστηκε στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας το πρώτο μου βιβλίο, αφιερωμένο στη μνήμη της μητέρας μου «Ο εμπαιγμός των ειδώλων», το οποίο συνοδευόταν από 77 συλλεκτικά, από τον διαπρεπή καθηγητή κ. Μερακλή. Εκεί είχε προσκληθεί ο Αντώνης Δεκαβάλλε, καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης, εξαιρετικά σημαντικός ποιητής και άνθρωπος. Άκουσε τα ποιήματα, την ανάλυση και επιστρέφοντας έστειλε επιστολή στον εκδότη μου, που μου παρεδόθη.
Επίσης, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, ποιητής, που υπογράφει τα ποιήματά του με το ψευδώνυμο «Μύρης», ο άνθρωπος που τιμά τις Τέχνες και τα Γράμματα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πνευματική μου ζωή. Του άρεσαν τα πρώτα μου βιβλία και έκτοτε μου έκανε την εξαιρετική τιμή και παρουσιάζει το έργο μου σε εκδηλώσεις, όπου προσδίδει με το πνευματικό του κύρος μια ιδιαίτερη ακτινοβολία.
Συνήθως γράφετε οργανωμένα και προσχεδιασμένα ή λειτουργείτε με μια αιφνίδια έμπνευση;Και στα επτά βιβλία μου στωικά περίμενα την αύρα της έμπνευσης. Βέβαια είχα ασκηθεί και μπορούσα να προσδιορίσω τη στιγμή της έμπνευσης. Και μονάχα τότε έγραφα. Δηλαδή σπάνια. Ομως καθημερινά διόρθωνα τα χειρόγραφα και μελετούσα οκτώ ώρες ημερησίως τριάντα χρόνια. Στο γραφείο μου, κάτω από ένα γαλάζιο πορτατίφ, έχω περάσει μια ολόκληρη ζωή.
Κάποιοι υποστηρίζουν πως δεν της αξίζει της εποχής μας η ποίηση. Ευφυολόγημα ή βρίσκετε αλήθειες πίσω από αυτήν την άποψη;Ζώντας μια εποχή καταναλωτικού πολιτισμού, στην άκρη της αβύσσου, ο λόγος είναι ένας ήλιος που αναδύεται πάμφωτος και μεις οι ποιητές και οι ποιήτριες θα πρέπει να τον σεβόμαστε και να τον υπηρετούμε σωστά, γιατί έχουμε ιερό χρέος απέναντι στη Λογοτεχνία και απέναντι στους αναγνώστες. Οσο η ανθρωπότητα απειλείται, τόσο η αποστολή του ποιητή είναι πολύτιμη.
Ποιος είναι ο εχθρός του ποιητή σήμερα;Εχθρός του ποιητή είναι ίσως ο ίδιος ο εαυτός του. Ομως μπορεί να είναι και σύμμαχός του. Εάν ο ποιητής μπορεί να χειριστεί τον εαυτό του, τότε είναι σύμμαχός του. Εάν δεν μπορεί, τότε με τις ανασφάλειες που έχει και την υπερευαισθησία του, εχθρός του είναι ο εαυτός του.
Πιστεύετε ότι η ποίηση μπορεί να μας κάνει καλύτερους; Να γίνει π.χ. η φιλοσοφία της καθημερινής μας ζωής;Με το θαύμα της ποίησης θα μπορέσει ο αναγνώστης να ξανακερδίσει τον χαμένο λόγο, να διασώσει τη μνήμη, την αθωότητα, την καλοσύνη, την αξιοπρέπεια, τον σεβασμό, την αυταπάρνηση και την ελπίδα. Γιατί η ποίηση κλείνει μέσα της ουρανό και γη, αγάπη και φως, τη λάμψη της αναζήτησης μιας ουτοπίας.
Βαδίζουμε σε μια μακρόχρονη κρίση. Ελπίζετε σε κάτι;Διανύουμε δύσκολους καιρούς. Όμως πιστεύω πως η ανθρωπότητα δεν θα καμφθεί. «Ο Προμηθέας Δεσμώτης», «Ο Άμλετ», «Η Αντιγόνη», «Οι Ελεύθεροι πολιορκημένοι», το «Αξιον εστί», «Η σονάτα του σεληνόφωτος» θα νικήσουν. Ποίηση σημαίνει όνειρο και δεν υπάρχει εποχή δίχως όνειρα. Παρ’ όλο που στην εποχή μας όπως γράφω σ’ ένα ποίημα: «προσδοκίες υλοτομούνται και χάνονται / με σμαραγδένια σμήνη κορμοράνων».
Η ποίηση είναι η πιο ανιδιοτελής ενασχόληση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει δίχως να ονειρεύεται. Και η ποίηση είναι το ταξίδι για το όνειρο.
Συνέντευξη στην Ελένη Φουντουλάκη
Δημοσιεύθηκε στις 3/9/2011, στην καθημερινή
εφημερίδα των Χανίων Χανιώτικα Νέα
